De vier bijbelse evangeliën vertellen over het leven van Jezus, maar vroeger bestonden er nog meer verhalen die een – vaak heel afwijkend – beeld van de zogenoemde Zoon van God schetsten.
In het boek ‘Ketterij’ zoekt de Britse schrijfster Catherine Nixey uit welke alternatieve verhalen er de ronde deden en wat er met deze variaties uiteindelijk is gebeurd. Het boek draagt als ondertitel ‘Jezus Christus en de andere zonen van God’ zodat meteen duidelijk is wat de toon van het boek zal zijn.
Catherine Nixey
Nixey schrijft snel en helder, waardoor het best wel lijvige boek makkelijk te lezen is. Uiteindelijk valt de dikte van het boek ook wel mee: het telt in totaal 429 bladzijdes, maar de laatste honderd pagina’s bevatten de noten en literatuurlijst. In de ruim driehonderd bladzijdes die overblijven staat veel. Heel veel.
Nixey schrijft over de talloze verhalen over Jezus en God die de ronde deden. In de eerste eeuwen na de dood van Jezus was het christendom namelijk zeer divers. Er waren christenen die geloofden in meerdere goden, het een raar idee vonden dat Maria een maagd zou zijn, hun twijfels hadden bij de kruisdood of meenden dat Jezus had gepreekt over een leven vol vermaak en erotiek. Je kunt het zo gek nog niet bedenken, of er bestond een christelijke stroming die erin geloofde.
De Britse schrijfster zoomt ook in op de kindheidsevangelies. Hierin wordt veel geschreven over de kinderjaren van Jezus. In het kindheidsevangelie volgens Thomas staat bijvoorbeeld dat de jongen opvliegend was en dat de mensen in het dorp hem vreesden, omdat Jezus met zijn magische krachten iedereen die hem irriteerde liet sterven.
De os en de ezel – tegenwoordig niet weg te denken uit de kerststal – komen ook uit deze alternatieve evangeliën, omdat de dieren in de bijbelse teksten geen rol spelen.
Terwijl Nixey uitgebreid over al deze interessante onderwerpen schrijft, schetst zij ook nog een beeld van het leven in het Romeinse Rijk in de eerste eeuwen van onze jaartelling. Het was een samenleving die doordrenkt was van religie en magie, waar de medische wereld vaak tekort schoot en toverspreuken angst inboezemde en waar plek was voor heel veel verschillende goden.
Totdat er iets veranderde, namelijk vanaf het moment dat het christendom in de vierde eeuw de staatsreligie van het Romeinse Rijk werd. Opeens was er geen plaats meer voor religieuze diversiteit en de verschillende vormen van het christelijke geloof. Alternatieve opvattingen heetten vanaf dat moment ‘ketters’ met de nodige moordpartijen tot gevolg.
Nixey schreef eerder het boek ‘Eeuwen van duisternis’ over dit onderwerp. Met opnieuw een uitdagende ondertitel: ‘De christelijke vernietiging van de klassieke cultuur’. Ook in ‘Ketterij’ gaat ze op dit onderwerp helemaal los, maar soms misschien iets te ongenuanceerd en met te grote sprongen.
Ondanks die kritische kanttekening blijft het een fijn en interessant boek, dat licht werpt op vermakelijke verhalen die lang niet bij iedereen bekend zijn.
Ketterij, van Catherine Nixey (uitgeverij Hollands Diep)
