Het geloof in demonen behoort tot een ver verleden, toch? Helaas zien we in onze tijd nog genoeg mensen die anderen demoniseren, zo schrijft Klaas Douwes.
“De grootste truc die de duivel ooit uithaalde was mensen ervan overtuigen dat ze hem vervolgden terwijl ze vrolijk de onschuldigen vermoordden.”
– Ed Simon
Dit citaat komt uit Pandemonium, een wonderlijk en rijk geïllustreerd boek over een donker en kwaadaardig onderwerp: de duivel en demonen. Hierin beschrijft Ed Simon hoe er in de loop van de geschiedenis over demonen is gedacht en vooral welke invloed dat denken op de wereld heeft gehad. Want de geschiedenis van demonen is volgens hem per definitie een geschiedenis van de wereld. In de symbolen en metaforen voor het kwaad die mensen gebruiken weerspiegelt zich iets van de tijdgeest.
In Pandemonium heeft Ed Simons ruimschoots aandacht voor mensen die slachtoffer zijn geworden van demonen. Niet direct, maar indirect en op een vaak heel paradoxale wijze. Als slachtoffers noemt Simon bijvoorbeeld ketters en heksen. Deze mensen werden vervolgd omdat ze met de duivel in verband werden gebracht. Oftewel, ze werden ‘gedemoniseerd’. En de vervolgers waren er stellig van overtuigd dat ze op hun brandstapels demonen uitrookten. Maar het wrange is dat de vervolgers zich op die manier misschien zelf wel tot de ergste demonen ontpopten.
Ed Simon vat demonen vooral figuurlijk op, als metaforen voor het kwaad. Maar hij wil het demonische ook weer niet afdoen als louter en alleen symbolen. In zijn boek eindigt hij daarom een indringende passage over de gruwelijke verschrikkingen die mensen elkaar in het verleden hebben aangedaan (en helaas nog altijd aandoen) met de woorden: ‘Dus, vraag je je af, bestaan er demonen?’ Het is een vraag die ik zo een-twee-drie niet met zekerheid durf te beantwoorden. Al weet ik wel dat er altijd weer mensen zijn geweest die ondanks de verdrukking opstonden tegen het kwaad. En ik hoop en geloof dat zulke verlossende ‘engelen’ er ook altijd zullen blijven.
Klaas Douwes