Op paaszondag overleed theoloog en dichter Huub Oosterhuis. Ook in de vrijzinnigheid waren zijn liederen zeer geliefd, omdat zij verwoordden wat niet verwoord kan worden.
Vrijzinnige voorgangers roemen de manier waarop Oosterhuis speelde met taal. ‘Zijn liederen geven taal aan wat gezegd moet worden,’ aldus VVP-voorzitter Alke Liebich. ‘Hij heeft voor ons een schat achtergelaten. Natuurlijk zijn liederen, maar ook veel teksten die blijvend een inspiratiebron zijn.’
‘Wat maakt zijn taal zo bijzonder?’ zo vraagt Jasper van der Horst, voorganger bij de vrijzinnigen in Assen zich af. ‘Ik vermoed dat het vooral de keuze van zijn woorden is. Die drukken iets uit van een zoekende manier van geloven die ik herken. Wie is God? Wat staat mij te doen? Dat zijn vragen die vanuit zijn teksten naar me toekomen, in vele varianten. Het is aan mijzelf om op zoek te gaan naar antwoorden. Met Oosterhuis’ woorden blijf ik onderweg, vind ik mensen op mijn pad en ook: licht in mensen.’
‘De liederen van Huub Oosterhuis gaan al een leven lang met mij mee,’ vertelt Monica Schwarz, voorganger van De Bleek in Almelo. ‘Ze zijn een wezenlijk deel van mijn geloof geworden. Dat heeft te maken met de poëtische taal van zijn liederen. Geloofstaal is beeldtaal, en poëzie is dat ook. Het is taal die ruimte geeft aan het geheim zónder het te kunnen en willen vastleggen in geloofsleer. In de liederen van Oosterhuis klinkt het geheim door en roept de beeldtaal gevoel op. Het zijn voor mij liederen die uitdrukking zijn van een zoekend geloven dat tegelijkertijd toch ook heel rotsvast en vol vertrouwen is.’
Nick Everts is doopsgezind predikant in de noordelijke provincies. Hij zegt: ‘Vrijzinnigen zingen vaak oude liedjes met een korreltje zout. Mogelijk door gebrek aan beter of nostalgie. Huub Oosterhuis bewees dat er geen afstand hoeft te bestaan tussen zoekend geloven en zingen. Hij hervond ruimte voor het mysterie.’ Hij merkt wel op dat volgende generaties minder met Oosterhuis hebben en vraagt zich af of er een nieuwe theoloog-dichter kan opstaan.
De poëzie van Oosterhuis sprak ook mensen aan die opgroeiden in een streng gelovige omgeving, daar afscheid van namen en op zoek gingen. Zo iemand is Martine Wassenaar, vrijzinnig voorganger in ’s Gravenzande. ‘De nieuwe dichterlijke taal betekende voor mij dat ik een nieuw huis had gevonden om na mijn loskomen van de Gereformeerde Bond in te kunnen wonen.’
Ook Karl van Klaveren, vrijzinnig voorganger in Den Haag en Zoetermeer, heeft hetzelfde ervaren: ‘De poëzie van Oosterhuis heeft me gered van de leegte en de volheid geleerd van de liefde. Het zoekende en tastende verlangen. Liefde en leegte zijn spiegelbeelden zoals god en mens, lichaam en ziel, het niets en het al. In de poëzie van Huub Oosterhuis belichaamde zich soms iets van dat paradoxale visioen. Heel concreet, heel abstract ook. Zoals God is, niet is, wordt. Dwars door breuken en barsten heen. Met vallen en opstaan. Of om het te zeggen in zijn onnavolgbare taalspel.’
Suzanne Groote, werkzaam voor de protestantse gemeente Zuidwolde, groeide op in een evangelische kerk, waar taal werd gebruikt die veel kapot maakte. ‘Door de nieuwe woorden van Oosterhuis leerde ik opnieuw in mijzelf te geloven. De teksten hebben me geholpen in mijn leven, om bij mijn gevoel te komen. En dat ik me niet eenzaam hoefde te voelen.’
Overigens beperkte de invloed van Oosterhuis zich niet tot de kerk. Een paar jaar geleden zong het tienjarig meisje Yosina bij de Voice kids het liedje ‘Ken je mij’. Het bekende lied dat Huub Oosterhuis had geschreven en door zijn dochter Trijntje werd gezongen. Yosina won er de Voice kids mee. ‘Ik denk dat dat lied en de vertolking door dit meisje in heel Nederland een verpletterende indruk gemaakt heeft,’ zo memoreert vrijzinnig voorganger Hans le Grand. ‘Het is fascinerend hoe zo’n toch diep religieus lied, op zo’n moment heel Nederland in vervoering brengt, ongetwijfeld ook velen die niets met geloof hebben.’
Daarnaast stond Oosterhuis aan de wieg van De Nieuwe Liefde in Amsterdam. Dat dit cultureel centrum ook mensen in hun leven kan helpen, weet Maria Bolijn, voorganger in Vaassen: ‘Dank zij het bestaan hiervan heb ik een jonge vrouw kunnen helpen in een zeer moeilijke periode in haar leven. In de workshop van het Filosofisch Lab, waar ik haar attent op maakte, heeft zij ervaren hoe het kan zijn als mensen naar elkaar luisteren en elkaar oprecht proberen te helpen. Het was een keerpunt in haar leven.’
De invloed van Huub Oosterhuis is dus zo groot, dat je eigenlijk niet om hem heen kunt. Dat verwoordt Martijn Junte, vrijzinnig voorganger in Delft: ‘Hij was een grote vernieuwer. Een persoon van het formaat waarbij commentaar als ‘ik hou niet zo van zijn liederen’ eigenlijk misplaatst is, omdat hij met zijn liederen zoveel heeft betekend voor zoveel mensen, omdat hij zoveel meer heeft betekend dan alleen het leveren van inmiddels klassieke liturgische muziek.’