Alke Liebich houdt van tuinieren, maar ze vraagt zich van wie die tuin eigenlijk is. En wie mag bepalen wat er in de tuin thuis hoort?
Heeft u een tuin? Dan heeft u net als ik weken beleefd met wisselende emoties. Zo ben ik blij voor mijn tuin met de vele regen. Maar, rees mijn vrees, de slakken dan? Die waren nou net lekker schaars deze droge lente. Na de regen kwamen ze: ik zag en hóórde zo’n opdringerige naaktslak aan mijn peterselie knagen. Hij vond het lekker. Ik niet. Dag slak – ik zorgde dat hij over de schutting verdween.
Ik heb ook een rode bessenstruik. Daar hang ik ter waarschuwing tegen hongerige vogels wat stroken aluminiumfolie in op. Maar op een zondagochtend kwamen vader- en moederspreeuw. Vader pikte de mooiste rode bes, stopte hem bij moeder in de snavel, en moeder vertrok ermee. Naar het nest denk ik. Of misschien was het wel heel anders. Ik maakte me tenslotte zorgen om de bes, niet om het beest.
Ik ga nogal selectief om met wat er groeit, bloeit, kruipt en fluit in mijn tuin, dat kun je merken. Sommige planten en dieren zijn welkom, anderen niet. Iedereen moet zich gedragen naar wat ik zo in mijn gedachten heb. Nou ja, soms laat ik me ook verrassen door een onbekende plant die ineens ook onbekende, mooie bloemen blijkt voort te brengen. En die pad op mijn tuinpad kan ook geen kwaad. In tegendeel.
‘Rivieren klappen in hun handen, de bergen jubelen het uit’ zingt psalm 98. Ik had het kunnen weten: de natuur om me heen plooit zich niet zomaar naar mijn wil. Die heeft een eigen wil. Inmiddels weten we steeds meer over het eigen karakter van de natuur. Wat wij onderverdelen in soort en ras, want zo duiden wij planten en dieren aan met hun Latijnse naam, dat blijken individuen te zijn. Misschien net zo verschillend als mens en mens. Niet zo lang geleden baarde Het geheime leven van de bomen opzien (Peter Wohlleben). Bomen blijken handelingsvermogen te hebben. Ze staan niet maar voorspelbaar te groeien, ze handelen en grijpen in.
Wij zijn geneigd alleen mensen als personen te zien en hen sterk van planten, bomen en dergelijke te onderscheiden, zegt Trees van Montfoort. Maar dat kan ook anders. Zo is er een rivier in Nieuw-Zeeland die in 2014 de status van rechtspersoon heeft gekregen. De Maori’s vroegen erom. Het ging om een conflict over de uitleg van een verdrag uit 1840. ‘De Britten meenden dat zij hiermee in bezit gekomen waren van de rivier, maar de Maori’s kenden het concept van bezit niet. Zij dachten in termen van relaties. De rivier als rechtspersoon werd zo een compromis tussen deze twee botsende wereldbeelden. Voor de belangenbehartiging van de rivier zijn er toen voogden benoemd.’
Dit verhaal heb ik uit het boek ‘Vele talen, en in alles de liefde’ dat de lezer uitnodigt om het bekende eens van een andere kant te benaderen. Het komt uit het artikel van Antje van der Hoek, dat zij samen met Trees van Montfoort schreef. Dit verhaal, over de natuur die een woordje meespreekt, maakt mij voorzichtig. Is het wel míjn tuin? Of de tuin van de spreeuw, de slak, de vlinder?
Van Montfoort: probeer ‘… andere levende wezens als anderen te zien, niet als dingen om te gebruiken … Neem bijvoorbeeld de boom voor je huis. Je oefent door allereerst te weten wélke boom dat is. Om vervolgens aandacht te hebben voor de eigenheid en waarde van die boom. Met een belangeloze blik, zoals je dat idealiter bij een medemens probeert te doen, dus zonder meteen te denken aan bruikbaarheid of nut. Net als met een mens kun je met die boom een relatie aangaan.’
Ik vind dit uitnodigende gedachten. Ik denk zelfs dat me dat met die boom gaat lukken. Met de slak ben ik me nog niet zo zeker….
Alke Liebich
Voorganger van de Johanneskerk in Amersfoort en landelijk voorzitter van de VVP