Onlangs verscheen het boek ‘Boven is onder ons. Denken over God na God’. Dankzij het boek kan filosoof Martin Dorst God in vrijheid denken.
Martin Dorst
Filosoof, afgestudeerd op het openbaringsbegrip van Ricoeur en Vattimo
God in vrijheid denken
Hoe kunnen wij in onze hedendaagse tijd nog geloven in God? Deze vraag heeft mij tijdens mijn studie filosofie veel beziggehouden. In mijn poging om deze vraag te beantwoorden werd mij één ding duidelijk: mijn voorstelling van God, waar ik vanaf mijn kinderjaren in had geloofd, was een voorstelling waar ik niet langer in kon geloven. Mede door filosofen als Nietzsche, Freud en Marx (en talloze anderen), nam ik afscheid van het godsbeeld dat mij jarenlang zo vanzelfsprekend had geleken. Het idee van een antropomorfe God die boven onze werkelijkheid staat en de mensheid vanuit de hemel aanstuurt, werd voor mij verleden tijd. In plaatst daarvan werd God een stille kracht die door mensen heen werkt en door het handelen van mensen zichtbaar wordt in een gebroken wereld.
In Boven is onder ons stelt Benjamins de vraag hoe wij in een postmoderne en een postseculiere samenleving toch in God kunnen geloven. Hoe ziet dat er precies uit? Benjamins begint bij de theologie van Harry Kuitert. Zijn theologie wordt namelijk gezien als afbraaktheologie, waarin afscheid wordt genomen van de voorstelling van God als een bovennatuurlijk antropomorf wezen. Benjamins laat zien dat bij Kuitert de eerste aanzet wordt gedaan om de grens tussen God (als het bovennatuurlijke) en de mens (als het wereldse) te laten vervagen. Toch schiet de theologie van Kuitert tekort om daadwerkelijk afscheid te nemen van een God die tegenover de mens staat. Kuitert is voor Benjamins dan ook niet het eindpunt, maar juist het beginpunt van waaruit de zoektocht naar God in de hedendaagse samenleving begint.
—
‘Nu kan ik zeggen: God is voor mij liefde’
—
Die hedendaagse zoektocht naar God is op zijn zachtst gezegd behoorlijk complex. In Boven is onder ons gaat Benjamins deze complexiteit echter niet uit de weg. Onder andere de filosofieën van Hegel en Heidegger passeren de revue. In de filosofische opvattingen van deze twee denkers kan God gedacht worden als een onderdeel van de wereld in plaats van een entiteit die tegenover de wereld staat. Deze gedachtegang van een God die zich in de wereld bevindt, diept Benjamins uit aan de hand van verschillende theologische en filosofische invalshoeken.
Benjamins is met dit informatieve boek niet uit op bagatelliseren van het belang van God. Integendeel; met zijn boek laat hij zien dat God niet langer als een vaststaand construct gedacht hoeft te worden. Niet langer staan God en mens tegenover elkaar, maar zij kunnen in een eenheid gedacht worden.
De vrijheid om God op andere wijze te verstaan, is niet voor iedere hedendaagse godzoeker even vanzelfsprekend. Sommigen voelen zich een buitenstaander die tegen een godsbeeld dat eeuwenlang de norm is geweest in moet gaan. Juist voor deze hedendaagse godzoeker biedt Boven is onder ons een basis om God in vrijheid te denken. Benjamins laat namelijk zien dat het denken over God na de dood van God vruchtbaar is en dat dit geen bedreiging hoeft te vormen voor de christelijke traditie. Ook ik reken mijzelf tot de groep van de hedendaagse godzoeker. Na Boven is onder ons gelezen te hebben, kwam ik kalm tot het besef dat het nu mijn beurt was om God in vrijheid te denken. Nu kan ik zeggen: God is voor mij liefde, een liefde die ik door mijn medemens mag ervaren en een liefde die ik mag uitdelen aan mijn medemens. Of in de woorden van Rick Benjamins: Boven is werkelijk onder ons.
Lees ook: ‘Levensvragen los je niet wetenschappelijk op.’ Een interview met Rick Benjamins