Wie of wat is God? Het is een prachtige vraag waar voorganger Erik Jan Tillema zich heerlijk mee kan vermaken. Hij formuleert ook iedere keer weer een ander antwoord. Want een perfecte en kloppende omschrijving van God geven, is natuurlijk onmogelijk.
Dat hebben talloze theologen voor mij ook al geconstateerd. God is zo groot dat het onmogelijk is om hem/haar/het/hen onder woorden te brengen. Want God is veel meer dan wat wij met woorden zeggen, of minder, of totaal iets anders. Daar komt ook nog bij dat we God niet kunnen zien of aanraken. Hooguit kunnen we God ervaren. God is dus bovenal een gevoel en het lastige van gevoelens, is dat die ook zeer moeilijk onder woorden zijn te brengen.
Dat heeft er toe geleid dat sommige denkers hebben geconcludeerd dat spreken over God onmogelijk of onzinnig is. Het is daarom veel beter om te zwijgen over God.
Maar of we dat nou zo leuk vinden? Wij zijn nou eenmaal mensen en we praten graag. We verlangen ook altijd naar antwoorden. Je zou kunnen zeggen dat we van nature nieuwsgierig zijn. Daarom zijn in het verleden ontdekkingsreizigers aan boord gegaan van hun schepen, graven we in de aarde op zoek naar verloren beschavingen en zijn er satellieten naar de uithoeken van het heelal gestuurd.
Dat geldt ook voor onze relatie met God. Eigenlijk willen we niet accepteren dat we over die drie letters niets zinnigs kunnen zeggen. We blijven het gewoon proberen.
Eén van de oplossingen die zeer populair is geworden, is dat God liefde is. Een prachtige formulering! Liefde is mooi, God is mooi, dus een prima vergelijking. God is liefde. We lezen die woorden in de eerste brief van Johannes uit het Nieuwe Testament.
Kun je daar iets tegenin brengen? Het is prachtig. Simpel, maar krachtig. De slogan hoor je daarom op veel plekken. Want het klinkt lekker, het voelt goed en het is de ideale manier om over God te kunnen spreken.
Of tenminste …
Misschien hebben we het probleem hier alleen maar groter mee gemaakt. Want God is liefde. Wat betekent dat eigenlijk? Wat is liefde überhaupt?
Theologen worstelen met het woord God. Dichters worstelen met de liefde. Menigeen heeft geprobeerd dit gevoel op een poëtische manier te beschrijven. Er zijn prachtige gedichten verschenen, maar of die een allesomvattende, kloppende omschrijving geven van de liefde? Waarschijnlijk niet.
Dus wat is God? Wat is liefde?
Als je er langer over nadenkt, is liefde eigenlijk iets vreemds. Liefde kan zomaar ineens ontstaan. Dat noemen we liefde op het eerste gezicht. Het kan ook gebeuren dat liefde wat meer tijd nodig heeft. Dan springt de vlam pas over na enkele dates. Waarom is dat? En hoe komt het dat we wel verliefd worden op de een en niet op de ander? Waarom worden we eigenlijk niet verliefd op iedereen?
Hoe komt het dat liefde voor onze kinderen anders aanvoelt dan liefde voor een partner?
Hoe kan het dat liefde ook plotseling kan omslaan in haat? Want nog altijd eindigen talloze huwelijken in een vechtscheiding.
Liefde kan ook pijn doen. Als die bijvoorbeeld niet wordt beantwoord.
Liefde creëert daarnaast allemaal vervelende bijeffecten: onzekerheid, verdriet, onrust en zelfs jaloezie. Liefde kan zelfs ziek maken of eindigen in een obsessie.
Liefde heeft mensen geïnspireerd om prachtige dingen te doen. Maar er is ook een hoop gemoord in naam van diezelfde liefde.
Kortom: liefde is bizar, complex en ongrijpbaar.
Als God liefde is, is God dan ook al die lastige aspecten van de liefde? En zijn we eigenlijk wel opgeschoten door God zo te noemen? Want liefde is net zo onbeschrijfbaar en onbegrijpelijk als het opperwezen.
God is liefde. Het klinkt zo mooi. Het voelt zo fijn. Maar als je er langer over nadenkt …
En misschien is dat de oplossing. Misschien moeten we minder nadenken. Stoppen met vragen stellen over de liefde. Geen antwoord proberen te formuleren op wat God is. Uit het hoofd stappen niets anders doen … dan voelen!
Erik Jan Tillema
Voorganger van de vrijzinnige Kapel in Hilversum en de protestantse gemeente Zijpe